दसरा संपला की सर्वांना वेध लागतात ते दिवाळीचे. कोजागिरी पोर्णिमेपासून       दिवाळीला खर्‍या अर्थाने सुरवात होते. त्यादिवशी चंद्राला दुधाचा, खिरीचा नैवेैद्य दाखवून कोजागिरी पोर्णिमा साजरी केली जाते. यानिमित्ताने सांस्कृतिक कार्यक्रमांचे देखील आयोजन केले जाते. ‘कोरोना’चे सावट कमी झाल्याने यंदा कोजिगिरीच्या कार्यक्रमांना बहार येणार आहे. या दिवशी घराबाहेर आकाश दिवा लावून दिवाळीच्या कामाला, फराळाला सुरवात होते. कोजागिरी पोर्णिमेचे ऐतिहासिक, धार्मिक, शास्त्रीय संदर्भ तर आहेतच; पण आरोग्यासाठीही ती लाभदायक ठरते. 

लखिमपूर दुर्घटनेसंदर्भात आपल्याच पक्षावर टीका करणारे वरूण हे भाजपाचे एकमेव नेते ठरले. त्यांनी तीन कृषी कायद्यांनाही सतत विरोध केलेला आहे. उत्तर प्रदेशमधील विधानसभा निवडणुकांना चार महिन्यांचा कालावधी उरला आहे. त्यामुळे वरुण गांधी यांची गय केली जाणार नाही हे स्पष्ट होते. त्यानुसार खासदार वरूण आणि सुलतानपूरच्या खासदार मनेका यांना भाजपाने आपल्या 80 सदस्यांच्या राष्ट्रीय कार्यकारणीमधून तात्काळ डच्चू दिला आहे. भविष्यात हे माता-पुत्र भाजपामध्येच राहतात की वेगळा मार्ग पत्करतात हे पाहणे रंजक ठरणार आहे.  

भारत आणि चीन यांच्यामध्ये लष्करी पातळीवरील सीमातंटा सोडवण्यासाठी नुकतीच पार पडलेली 13 वी बैठक अपयशी ठरली. बाराव्या बैठकीपर्यंत सामोपचाराच्या भूमिकेत असणार्‍या चीनने 13 व्या बैठकीत अचानकपणाने आडमुठी भूमिका घेतलेली दिसली. याचे कारण शोधताना आपल्याला या दोन बैठकांदरम्यानच्या काळात घडलेल्या घटनांचा धांडोळा घ्यावा लागेल. भारत-अमेरिका यांच्यातील संबंध जेव्हा जेव्हा घनिष्ट होत जातात तेव्हा तेव्हा चीनकडून अशा प्रकारच्या कुरघोड्या केल्या जातात. तसेच भारताला चर्चेत गुंतवून चीन नेहमीच युद्धाची तयारी करत असतो, हे विसरता कामा नये.  

दसरा हे देशाच्या सांस्कृतिक, ऐतिहासिक आणि राष्ट्रीय एकात्मतेचे प्रतीक आहे. एकता, बंधुभाव आणि सत्यमेव जयते हा संदेश दसरा देतो. प्रादेशिक विविधता असूनसुद्धा हा सण संपूर्ण देशभरात उत्साहाने साजरा केला जातो. देशभरात जागोजागी दसर्‍याच्या दिवशी रावण, कुंभकर्ण आणि मेघनाद यांच्या पुतळ्यांचे दहन केले जाते. प्रभू रामचंद्रांचा आदर्श आत्मसात करणे आणि आपल्या इंद्रियांवर, दुष्प्रवृत्तींवर  विजय मिळविणे हाच यामागील उद्देश असतो. या दिवशी आत्मचिंतन करून आपल्यातील दोष शोधून आपल्यातील रावणाचा विनाश केला, तरच दसर्‍याचा सण खर्‍या अर्थाने साजरा केला असे होईल. 

आज जगभरात अधिकांश लोक भारतात तयार झालेल्या औषधांचा आणि लसींचा वापर करीत आहेत. आपल्या देशातसुद्धा औषधांना आणि लसींना मोठी मागणी आहे. या क्षेत्रात कमतरता आहे, ती एकाच गोष्टीची आणि ती म्हणजे संशोधनाकडे केले जाणारे दुर्लक्ष. संशोधनावर लक्ष केंद्रित करून आपण आपल्या अर्थव्यवस्थेतही योगदान देऊ शकतो आणि जगात भारताचा मानमरातबही वाढवू शकतो. 

‘कोरोना’नंतर भेडसावू लागलेल्या ऊर्जासंकटामुळे आता जगाची चिंता वाढली आहे. चीनमध्ये सध्या मोठ्या प्रमाणावर वीजकपात करावी लागत आहे. युरोपातही ऊर्जासंकटाने डोके वर काढले असून नैसर्गिक वायूंच्या सौद्यामध्ये भावांनी 40 टक्के उचल खाल्ली आहे. ब्रिटनमध्ये इंधनासाठी पेट्रोल पंपांवर रांगा लागल्या आहेत. हे ऊर्जासंकट आपल्या देशावरही येऊ शकते. आपण विजेचा वापर मर्यादित करायला हवा आणि ऊर्जानिर्मितीचे पर्यायी स्रोत शोधून हरित ऊर्जेच्या दिशेने वाटचाल करायला हवी.

कोविड संसर्गामुळे प्रदीर्घ काळ बंद राहिलेल्या शाळा नव्या जोमाने सुरू झाल्या आहेत. हे नवशैक्षणिक पर्व आव्हानांनी भरलेले आहे. यामध्ये शिक्षकांचा कस लागणार आहे. शाळा सुरू होऊनही विद्यार्थ्यांची उपस्थिती तोकडी आहे. ती वाढवण्यासाठी विद्यार्थ्यांना शाळेमध्ये आल्यावर आनंद वाटेल, त्यांचे मनोरंजन होईल, त्यांची मानसिकता बदलेल, असे उपक्रम शाळांनी आयोजित केले पाहिजेत. वेळापत्रकात आमूलाग्र बदल करुन विद्यार्थ्यांच्या आरोग्याला कसे प्राधान्य देता येईल हेही पहावे लागेल. विद्यार्थ्यांची लेखनक्षमता वाढवण्यासाठीही प्रयत्न करावे लागणार आहेत. या सर्वांकडे सकारात्मक दृष्टिकोनातून पाहून उपाययोजना व्हाव्यात. 

संपूर्ण भारतात शक्तीदेवतांची विविध तीर्थक्षेत्रे असून शारदीय आणि वासंतिक नवरात्रौत्सवात सृजनाची शक्ती असणार्‍या देवतेची पूजा बांधली जाते ती घटस्थापनेच्या रूपाने! घटस्थापना म्हणजे पृथ्वी, आप, तेज, वायू, आकाश या पंचमहाभूतांचे प्रतीकात्मक पूजा. नवरात्र म्हणजे सृजनाचा उत्सव! हा सृजनाचा उत्सव साडेतीन शक्तिपीठांच्या ठायी नव्हे तर अगदी पाकिस्तान, नेपाळ , बांगलादेश या  देशांमधील शक्तीपीठांच्या ठिकाणीही सुरु असतो- पंचप्राण दिवट्या अन् दोन्ही नेत्रांच्या हिल्लाळांसह!  

संरक्षण सामग्री निर्मितीचे एक केंद्र म्हणून विकसित होण्याचा भारताचा संकल्प आहे. ज्या प्रकारे भारत स्वतःला संरक्षण उपकरणांचा निर्यातदार देश म्हणून विकसित करण्याचा विचार करीत आहे, ज्याप्रमाणे ब्राह्मोस क्षेपणास्त्रांची निर्यात करण्याचा भारत प्रयत्न करीत आहे, त्याद्वारे हिंद-प्रशांत क्षेत्रात एक क्षेत्रीय सुरक्षा प्रदान करणारा देश म्हणून भारताचा संभाव्य उदय होण्यास मदत होईल.

जेव्हा जेव्हा पृथ्वीवर संकट आली तेव्हा तेव्हा आदिशक्‍तीला आवाहन केलं गेलं. देवांनी आणि मानवांनी; मग ते महिषासुररूपी संकट असो अथवा नैसर्गिक आपत्‍ती असो तिच्या अनुपम रूपांचे गोडवे नेहमीच गायिले गेलेे. कधी ती सौम्य रूपात कधी उग्र रूपात, पण नेहमीचं आपल्या भक्‍तासांठी ती धावून आलेली आहे. या आदिशक्‍तीचे पुरूषभक्‍त महिलांहून अधिक आढळतात. मात्र नवरात्रीचे नऊ दिवस उपास करून अखंड पूजन करणारे हे पुरुषभक्‍त इतर वेळी इतर दिवशी स्त्रियांशी वेगळे का वागतात? इथं त्यांची सौहार्दता का दिसून येत नाही. आदिशक्‍तीचं स्मरण करावं मनोभावाने स्त्रीला आदरानं, किमानपक्षी माणूस म्हणून वागवावं, असा पण करावा.